ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΣΤΑΛΙΝΙΚΟΥ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΥ

[Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών, 19 Δεκεμβρίου

 2017]

ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΣΤΑΛΙΝΙΚΟΥ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΥ           

Γιώργος Ν. Οικονόμου

Διδάκτωρ Φιλοσοφίας, συγγραφέας

oikonomouyorgos.blogspot.com

Εκατό χρόνια μετά τον Οκτώβριο του 1917 στη Ρωσία αρκετοί αριστεροί παραμένουν ακόμα εγκλωβισμένοι μέσα στους μύθους που  τον πλαισίωσαν και αποτέλεσαν τον πυρήνα της ιδεολογίας του μαρξισμού-λενινισμού. Αρνούνται να δουν τον ρόλο του Λένιν και του Κομμουνιστικού Κόμματος στην αποτυχία του «σοσιαλισμού» και στην εγκαθίδρυση του ολοκληρωτισμού.  Τον σταλινικό ολοκληρωτισμό έχουν αναλύσει εξαιρετικά σημαντικοί στοχαστές όπως η Χάννα Άρεντ, ο Κώστας Παπαϊωάννου, ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ο Κλωντ Λεφόρ, ο Φρανσουά Φυρέ, οι οποίοι έδειξαν πως οι ρίζες του ολοκληρωτισμού βρίσκονται στο Κομμουνιστικό Κόμμα και στην διακυβέρνηση του Λένιν μέχρι το θάνατό του το 1924.  

Πράγματι, μετά τον Οκτώβριο του 1917 ο Λένιν και οι μπολσεβίκοι κατάφεραν να σφετερισθούν την εξουσία των σοβιέτ με χειραγώγηση και ποδηγέτηση, και να επιβάλουν με βία και τρομοκρατία την κομματική γραφειοκρατία και δικτατορία, την οποία ονόμασαν «δικτατορία του προλεταριάτου», «σοσιαλισμό» και «κομμουνισμό». Η αποδυνάμωση και η περιθωριοποίηση των σοβιέτ δεν οφείλεται σε καμία ιστορική και πολιτική αναγκαιότητα, όπως υποστηρίζουν οι αμετανόητοι λενινιστές, αλλά στις λενινιστικές μεθοδεύσεις και στις μπολσεβίκικες μηχανορραφίες.

Η αντιδημοκρατική συμπεριφορά του λενινισμού-μπολσεβικισμού εκδηλώθηκε σε πολλές περιπτώσεις: ανατροπή της προσωρινής κυβέρνησης, πραξικοπηματική κατάληψη της εξουσίας, κατάργηση της Συντακτικής συνέλευσης και των γενικών εκλογών, κατάργηση των ατομικών ελευθεριών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εξόντωση των αντιφρονούντων και όλων των διαφορετικών πολιτικών δυνάμεων (Μενσεβίκοι, Σοσιαλιστές επαναστάτες-Εσέροι, Εργατική Αντιπολίτευση κ.ά.), καθώς και των κοινωνικών-πολιτικών κινημάτων (Κομμούνα της Κροστάνδης, κίνημα του Μάχνο).

Αξίζει να αναφερθεί ενδεικτικώς η εξέγερση της Κροστάνδης (1921) κατά την οποία οι εξεγερμένοι είχαν ως σύνθημα το «Όλες οι εξουσίες στα σοβιέτ και όχι στο Κόμμα». Αυτό όμως αποτελούσε εμπόδιο στα αυταρχικά γραφειοκρατικά σχέδια του Λένιν και γι’ αυτό ο τελευταίος διέταξε την ολοσχερή καταστολή της από τον Κόκκινο Στρατό. Ο απολογισμός ήταν πολλές χιλιάδες νεκροί και τραυματίες, 8.000 πρόσφυγες στη γειτονική Φινλανδία και εκκαθαρίσεις 15.000 ναυτών από τον στόλο.  

Οι  εξοντώσεις και οι εκκαθαρίσεις οφείλονταν στην έμμονη ιδέα του Λένιν ότι κατείχε την «επιστημονική αλήθεια» και ότι αυτή ήταν ο μοναδικός δρόμος για την εγκαθίδρυση του σοσιαλισμού. Άλλωστε στην αρχή που εμφανίσθηκαν τα σοβιέτ (1905) ο Λένιν δεν μπορούσε να τα καταλάβει, διότι υπερέβαιναν και ανέτρεπαν το σχήμα που είχε στο μυαλό του: την «επαναστατική πρωτοπορία», δηλαδή το κόμμα, που θα εισήγε την «επαναστατική συνείδηση»  στους εργάτες και θα οδηγούσε την «επανάσταση» στον νικηφόρο «σοσιαλισμό». Για τον ιδρυτή του ρωσικού Κομμουνιστικού Κόμματος η αυτοοργάνωση, η αυτενέργεια και η αυτόνομη δυναμική των εργατών και των άλλων κοινωνικών στρωμάτων ήταν εντελώς αδιανόητη. Οι λενινιστές βεβαίως επικαλούνται το Κράτος και επανάσταση (1917) στο οποίο ο Λένιν αναφέρεται με ευνοϊκό τρόπο στη βάση και στην αποδυνάμωση του κράτους. Είναι άλλωστε το μόνο έργο στο οποίο έχουμε τέτοιες ενδείξεις, αλλά παρέμεινε στο στάδιο των θεωρητικών διερευνήσεων, διότι μετά υπερνίκησε η κομματική γραφειοκρατική και αυταρχική αντίληψη που οδήγησε σε βίαιη καταστολή.

Φυσικά υπήρξαν τα συνθήματα «Όλη η εξουσία στα σοβιέτ» και «Σοσιαλισμός σημαίνει σοβιέτ συν εξηλεκτρισμός», αλλά ο Λένιν και οι μπολσεβίκοι αντί να εμπιστευθούν τα σοβιέτ και να προσπαθήσουν να τα κάνουν όργανα αποφάσεων και θέσπισης νόμων, προσπάθησαν να τα αποδυναμώσουν και να μεταφέρουν τα κέντρα της εξουσίας και των αποφάσεων στο κόμμα και στο κράτος. Κατάφεραν να ελέγξουν τα σοβιέτ και να τα χρησιμοποιήσουν ως κομματικά όργανα, ως εργαλεία των σκοπών τους, με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση και τη γραφειοκρατικοποίησή τους, καθώς και τη γραφειοκρατικοποίηση όλου του κοινωνικο-πολιτικού βίου. Στο έργο τους αυτό χρησιμοποίησαν ως όργανο επιβολής τον μαρξισμό. Όπως σημειώνει ο Καρλ Κορς, ο μαρξισμός υπήρξε η ιδεολογική αμφίεση, που χρησιμοποίησε η ανερχόμενη τάξη για να νομιμοποιήσει την κυριαρχία της στη Ρωσία.

Οι αυταρχικές και αντιδημοκρατικές ενέργειες του Λένιν και των μπολσεβίκων, η παραγκώνιση των σοβιέτ και των άλλων πολιτικών δυνάμεων, ο σφετερισμός της εξουσίας προς όφελος της ολιγαρχίας του μπολσεβίκικου κόμματος, είχαν ολέθρια αποτελέσματα. Κατ’ αρχάς προκάλεσαν τον εμφύλιο πόλεμο και επέβαλαν κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Στη συνέχεια, οδήγησαν στο ανελεύθερο αυταρχικό καθεστώς της κομματικής γραφειοκρατίας που με τη σειρά του αποτέλεσε τη βάση και την προϋπόθεση για την ανάδυση και την εγκαθίδρυση του σταλινικού ολοκληρωτισμού. Την εξέλιξη αυτή, με ευθύνη του Λένιν και των μπολσεβίκων, είχε προβλέψει από πολύ νωρίς η Ρόζα Λούξεμπουργκ - επίσης μαρξίστρια κομμουνίστρια – σε δύο οξυδερκή κείμενά της καθώς επίσης και ο Καρλ Κάουτσκι. Έτσι, το μεγάλο έλλειμμα στη Ρωσία μετά τον Οκτώβριο του 1917 ήταν η ελευθερία και η άμεση δημοκρατία, και όχι, όπως λέγεται από τους αριστερούς, τα «ενδιάμεσα σώματα», τα απαραίτητα δήθεν για να λαμβάνουν γρήγορες αποφάσεις τις οποίες επέβαλε η συγκυρία.

Συνεπώς, αυτό που οδήγησε στον αυταρχισμό, στη δικτατορία του Κομμουνιστικού Κόμματος και, τέλος, στον σταλινικό ολοκληρωτισμό δεν ήταν τα σοβιέτ, αλλά αντιθέτως η αδυναμία τους να αποσοβήσουν τη γραφειοκρατικοποίηση και τον λενινισμό. Ο Λένιν και ο μπολσεβικισμός ήταν η αιτία για την αποδυνάμωση των σοβιέτ, την εξαφάνιση της άμεσης δημοκρατίας, τη διόγκωση της κρατικής και κομματικής γραφειοκρατίας και την επιβολή τους επί της κοινωνίας. Όπως γράφει ο Καστοριάδης ο Λένιν ήταν ο αληθινός δημιουργός του ολοκληρωτισμού.