Γιώργος Ν. Οικονόμου: Ο ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ ΚΑΙ Ο ΜΑΗΣ 1968

[Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών, 26 Ιουνίου 2018]

Γιώργος Ν. Οικονόμου

Δρ Φιλοσοφίας συγγραφέας

Ο ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ ΚΑΙ Ο ΜΑΗΣ 1968

Στο αφιέρωμα της Εφημερίδας των Συντακτών για τον Μάη 1968, γράφτηκε από κάποιους ότι ο Καστοριάδης απείχε από το κίνημα και ότι ήταν απλός παρατηρητής.[1] Η αλήθεια όμως είναι διαφορετική. Κατ’ αρχάς ο ίδιος ο Καστοριάδης σε συνέντευξή του το 1990 αναφέρεται στη συμμετοχή του: «Πήγα στη Ναντέρ και μίλησα με τους φοιτητές. Τις πρώτες ημέρες στη Σορβόννη μίλησα στους φοιτητές (...) συμμετείχα βέβαια, πήγαινα στις διαδηλώσεις, αλλά δεν μπορούσα να εμφανισθώ δημόσια όπως θα ήθελα».[2] Έπειτα υπάρχουν οι μαρτυρίες γνωστών και φίλων του Καστοριάδη, Ελλήνων και Γάλλων, που μιλάνε για τη συμμετοχή του στα γεγονότα. Ο Daniel Ferrand λ.χ. λέει ότι όταν άρχισε η εξέγερση ο Καστοριάδης «ήταν κατενθουσιασμένος, εξαιρετικά ανυπόμονος, έτοιμος να περάσει τη νύχτα του στη Σορβόνη ή στο Σανσιέ».[3] Το ίδιο έκαναν και τα άλλα μέλη του Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα.

Ο Γάλλος βιογράφος του Καστοριάδη, Francois Dosse, αναφέρει στο βιβλίο του, ότι τον Μάη ο Καστοριάδης «προσπαθεί να συγκεντρώσει τους παλιούς συντρόφους του για να συζητήσουν ένα κείμενο γραμμένο εν θερμώ, κατά τη διάρκεια των γεγονότων. Δέκα περίπου από αυτούς, ίσως και λίγο περισσότεροι, θα μαζευτούν επανειλημμένα, τον Μάιο και τον Ιούνιο του 1968 (...) θα συζητήσουν το κείμενο του Καστοριάδη». [4] Τελικά το κείμενο θα είναι έτοιμο με ψευδώνυμη υπογραφή Jean-Marc Coudray γύρω στις 20 Μαΐου και θα αρχίσει να μοιράζεται πολυγραφημένο από μέλη της ομάδας (σ. 243). Το κείμενο αυτό εμπλουτισμένο εκδόθηκε σε βιβλίο τον Ιούνιο 1968 μαζί με άλλα δύο κείμενα των φίλων του Claude Lefort και Edgar Morin, επίσης για την εξέγερση.[5]

Το βιβλίο θα γνωρίσει μεγάλη επιτυχία και, όπως γράφει ο Dosse, αυτό μαζί με το κείμενο του Michel de Certeau που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Etudes (Ιούνιος 1968) είναι ίσως οι καλύτερες αναλύσεις για την εξέγερση του Μάη, και μάλιστα από ανθρώπους που έζησαν τα γεγονότα από πολύ κοντά (σ. 244). Αυτή η ποιότητα φυσικά δεν μπορεί να προέλθει από κάποιον ο οποίος παρατηρεί τα γεγονότα και δεν συμμετέχει, όπως έκαναν πολλοί δημοσιογράφοι ή διανοούμενοι του Κέντρου και της Δεξιάς (Ρεϊμόν Αρόν, Αντρέ Μαλρώ) και της Αριστεράς.

Ταυτοχρόνως στην αυλή της κατειλημμένης από φοιτητές Σορβόνης, υπήρχε και τραπεζάκι του Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα, χάρη στον Χριστόφορο Πάλλη (με ψευδώνυμο Maurice Brinton), στενό φίλο του Καστοριάδη, που ανήκε στη βρετανική αδελφή-ομάδα Solidarity (σ. 242). Άρα ο Καστοριάδης δεν ήταν απών από τον Μάη 1968, συμμείχε με τον τρόπο του, όπως και τα άλλα μέλη του Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα.

Ήταν όμως «παρών» και με έναν άλλον ουσιαστικό και πολιτικό τρόπο, διότι οι ιδέες του περιοδικού και του ίδιου επηρέασαν την εξέγερση, όπως ομολόγησαν συμμετέχοντες στην εξέγερση. Κατ’ αρχάς ο Daniel Cohn-Bendit στο βιβλίο που έγραψε μαζί με τον αδελφό του Gabriel το 1968 παραδέχθηκε την επιρροή του από το Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα. Γράφει συγκεκριμένα: «θα μπορούσα να είχα απλώς παρουσιάσει μιαν ανθολογία των πιο διεισδυτικών κειμένων πάνω στο θέμα, δημοσιευμένων σε μερικά πρωτοποριακά έντυπα όπως τα: Socialisme ou Barbarie, International Situationniste, Information et Correspondanse Ouvrieres, Noire et Rouge, Recherches Libertaires και, σε μικρότερο βαθμό, στα τροτσκιστικά περιοδικά (...) Οι αναγνώστες αυτών των περιοδικών θα αναγνωρίσουν πόσα πολλά τους οφείλει ετούτο το βιβλίο».[6] Ο Daniel ήλθε σε επαφή με τις ιδέες του περιοδικού Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα μέσω του αδελφού του Gabriel, o oποίος ήταν εννέα χρόνια μεγαλύτερος και συμμετείχε στην ομάδα του περιοδικού. Ο ίδιος ο Cohn-Bendit το 1980 σε κοινή εμφάνιση με τον Καστοριάδη αναγνωρίζει την επιρροή των ιδεών τού τελευταίου πάνω του.[7] Τέτοιες ιδέες ήταν η αυτοδιαχείρηση και η άμεση δημοκρατία, η σημασία της φαντασίας και της δημιουργίας, καθώς επίσης η κριτική της γραφειοκρατίας, της ιεραρχίας, του λενινισμού, του μαρξισμού, της αντιπροσώπευσης και των κομμάτων.

Λίγο αργότερα το 1969, οι Alain Schnapp και Pierre Vidal-Naquet στο πολύ γνωστό βιβλίο τους[8] αναφέρουν ότι το Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα (μαζί με την International Situasionniste) ήταν από τους προδρόμους του Μάη 1968. Πολλαπλή λοιπόν, υπήρξε η παρουσία του Καστοριάδη στον Μάη.

[1] Στέφ. Ροζάνης: «Λένε πως ο Καστοριάδης έμεινε ουσιαστικά παρατηρητής του Μάη» και Μάκ. Καβουριάρης: «Ο Καστοριάδης ουσιαστικά απείχε από τον Μάη». Μάλιστα σε φωτογραφία του Καστοριάδη υπάρχει η λεζάντα «Ο Κορνήλιος Καστοριάδης ήταν ουσιαστικά απών από τον Μάη. Παρατηρούσε αλλά δεν συμμετείχε», στο ένθετο της Εφημερίδα των Συντακτών, «Μάης 68», σ. 21, 40.

[2] Επειδή, δηλαδή, δεν είχε τη γαλλική υπηκοότητα έπρεπε να προσέχει μήπως απελαθεί. «Entretien d’ Agora International avec Cornelius Castoriadis au Colloque de Cerisy» (1990), στο site: agorainternational.org.

[3] Francois Dosse, Καστοριάδης: Μια ζωή, Αθήνα, 2015, σ. 242. Υπάρχει και η μαρτυρία του Σταύρου Βολιώτη, συναγωνιστή και φίλου του Καστοριάδη, ότι ο τελευταίος έπαιξε και πιάνο στο κατειλημμένο πανεπιστήμιο. Ως γνωστόν γινόντουσαν και μουσικές εκδηλώσεις τζαζ ή ροκ στους κατειλημμένους χώρους.

[4] Dosse, Καστοριάδης: Μια ζωή, σ. 242.