Τρίτη 22 Δεκεμβρίου 2020

ΝΟΣΗΡΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

 

 [Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών, 22 Δεκεμβρίου 2020]

 

Γιώργος Ν. Οικονόμου

Διδάκτωρ Φιλοσοφίας

 

ΝΟΣΗΡΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

 

H κυβέρνηση της Δεξιάς-Aκροδεξιάς του Μητσοτάκη έχει αποτύχει σε όλα τα επίπεδα. Κατ’ αρχάς είναι η κύρια ένοχη για την επικίνδυνη και θανατηφόρα εξάπλωση του δεύτερου κύματος της πανδημίας, διότι με μία σειρά αστοχιών, ανεπαρκειών και μικροκομματικής προπαγάνδας επέτρεψε την διασπορά των κρουσμάτων. Η πρώτη άστοχη κίνηση ήταν το άνοιγμα των συνόρων το καλοκαίρι με σκοπό την προσέλευση τουριστών και την εισροή συναλλάγματος, χωρίς κανένα προστατευτικό μέτρο και έλεγχο. Η δεύτερη ήταν η εγκληματική αδιαφορία για ουσιαστική ενίσχυση του ΕΣΥ επί οκτώ ολόκληρους μήνες, αδιαφορία αναμενόμενη από τον άκρατο νεοφιλελευθερισμό που χαρακτηρίζει τον Μητσοτακισμό και στρέφεται εναντίον οποιουδήποτε δημοσίου κοινού αγαθού για να εξυπηρετήσει κυνικά τα ιδιωτικά κεφάλαια. Στο πλαίσιο αυτό εγκληματική ήταν και η άρνηση να επιτάξει κλινικές και νοσοκομεία του ιδιωτικού τομέα. Έτσι το ΕΣΥ έφθασε στα όριά του με συνέπεια την εξάντληση του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού λόγω υπερωριών και τα πολλά κρούσματα στους κόλπους του.

Ταυτοχρόνως η κυβέρνηση δεν έλαβε μέτρα για τα ΜΜΜ, στα οποία στοιβάζονταν πλήθη εργαζομένων, καθιστώντας τα υγειονομικές βόμβες. ούτε ελάττωσε στα σχολεία τον αριθμό μαθητών στις τάξεις, προσφέροντας εκ παραλλήλου μάσκες αλεξίπτωτα, εκθέτοντας έτσι σε κίνδυνο μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς. Ένα επίσης θανάσιμο λάθος ήταν η καθυστέρηση στη λήψη γενικών μέτρων, τα οποία επιβάλλονταν  από τα μέσα Οκτωβρίου αφού τα κρούσματα πλησίασαν τα 500, πράγμα πρωτόγνωρο και ανησυχητικό. Έτσι επέτρεψε τις ιοφόρες μαζικές συγκεντρώσεις και την μετάληψη στις εκκλησίες και ιδίως στον Αγ. Δημήτριο Θεσσαλονίκης  στις 26 Οκτωβρίου, από όπου προέκυψε η απελπιστική κατάσταση στην Βόρεια Ελλάδα. Αναγκάσθηκε τελικώς να πάρει μέτρα όταν πια ήταν πολύ αργά και τα κρούσματα προσέγγιζαν τις 3.000 ενώ οι ημερήσιοι θάνατοι αυξάνονταν ραγδαίως.

Τέτοια αδιαφορία, ολιγωρία και ανικανότητα είναι πρωτοφανείς και στοίχισαν όχι μόνο σε ανθρώπινες ζωές, αλλά και στην εξάντληση του ΕΣΥ και στην καταβαράθρωση της οικονομίας. Αυτοί που είχαν σημαία τους την αξιοκρατία αποδείχθηκαν οι πιο ανάξιοι από όλους. Δεν ενδιαφέρονται για την δημόσια υγεία και το κοινό καλό, παρά μόνο για τα ιδιωτικά συμφέροντα και την διατήρησή τους στην εξουσία, την οποία θεωρούν φέουδό τους. Τα ολέθρια λάθη συνεχίζονται με την εύνοια που επιδεικνύει η κυβέρνηση στην Εκκλησία, αφού δέχθηκε τις απαιτήσεις της για άνοιγμα των εκκλησιών, για αύξηση των ημερών, των ωρών λειτουργίας και  του αριθμού των επιτρεπομένων ατόμων σε 25 και 50! Έτσι είναι σίγουρη η αύξηση της διασποράς που θα φανεί στα μέσα Ιανουαρίου. Οι άπληστοι, οι ανενδοίαστοι, οι σκοταδιστές και οι υποκριτές επικράτησαν. Ζούμε την κατίσχυση του ανορθολογισμού έναντι της επιστήμης και της λογικής, τον θρίαμβο της Εκκλησίας έναντι της ανίκανης κυβέρνησης.

Μέσα σε αυτή την εφιαλτική κατάσταση η κυβέρνηση Μητσοτάκη, χωρίς καμία διαφάνεια και διάλογο προσπαθεί να καλύψει την ανικανότητά της και την ενοχή της με μία άγρια προπαγάνδα που προσεγγίζει σκοτεινές εποχές. Χαρακτηριστικοί φορείς της είναι η πέτσινη μάσκα του κυβερνητικού εκπροσώπου, ο ολίγιστος υπουργός Υγείας, η άσχετη υπουργός Εκκλησίας, ο υλακτών ακροδεξιός υπουργός της υπανάπτυξης, ο αυταρχικός Χρυσοχοΐδης με ύφος εκατό Ιαβέρηδων και φυσικά ο ίδιος ο Μητσοτάκης με τον ναπολεοντισμό του. Η κυβερνητική προπαγάνδα διαχέεται μέσα από όλα σχεδόν τα τηλεοπτικά κανάλια και τις εφημερίδες που λιβανίζουν συνεχώς την ανεπαρκή κυβέρνηση, χωρίς καμία απολύτως κριτική, αφού αυτή φρόντισε να τους τροφοδοτήσει με 20 εκατ. ευρώ από τα χρήματα των φορολογουμένων.

Στο πλαίσιο αυτό η Δεξιά-Aκροδεξιά οργανώνει ένα αυταρχικό κράτος βασισμένο στην άκρατη αστυνόμευση και την άγρια καταστολή. Χρησιμοποιεί το lockdown για πολιτικούς σκοπούς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η απαγόρευση εκδηλώσεων για την επέτειο του Πολυτεχνείου. Στις  17 Νοεμβρίου 2020 η Αθήνα ήταν μία αστυνομοκρατούμενη πόλη - παντού αστυνομικοί και ΜΑΤ ακόμη και μέσα στο Πολυτεχνείο! Οι παρέες άνω των τεσσάρων ατόμων απαγορευμένες! Μέτρα που θύμισαν σε πολλούς τις εποχές της δικτατορίας. Ο στόχος της κυβέρνησης δεν ήταν υγειονομικός αλλά πολιτικός: η εξέγερση του Πολυτεχνείου είναι από τα σημαντικότερα πολιτικά συμβάντα της νεότερης ιστορίας και θα είναι πάντα σύμβολο εναντίον κάθε μορφής αυταρχικής εξουσίας, σύμβολο ελευθερίας και δημοκρατίας. Ακριβώς αυτό το νόημα της εξέγερσης ήθελε να πλήξει η κυβέρνηση, υποτασσόμενη στα ακροδεξιά στοιχεία που έχει στους κόλπους της. Δεν επέτρεπε σε τέσσερα άτομα που τηρούσαν όλα τα μέτρα προφύλαξης  να πλησιάσουν τον ανοικτό χώρο του Πολυτεχνείου, ενώ  επιτρέπει 50 άτομα στον κλειστό χώρο των εκκλησιών!

Με όλα αυτά και με άλλα αποδεικνύεται ότι η κυβέρνηση είναι νοσηρή και άκρως επικίνδυνη.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Δευτέρα 21 Σεπτεμβρίου 2020

Ο ΑΡΝΗΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

 

[Δημοσιεύθηκε στο κυριακάτικο Documento, 20 Σεπτεμβρίου 2020]

 

Γιώργος Ν. Οικονόμου

Διδάκτωρ Φιλοσοφίας, συγγραφέας

 

 

Ο ΑΡΝΗΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

ΣΤΗΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

 

(Απαντήσεις σε ερωτηματολόγιο

της εφημερίδας Documento)

 

7. Στα σχολεία μαθαίναμε (και οι σημερινοί μαθητές εξακολουθούν να μαθαίνουν) ότι στις κρίσιμες ιστορικές περιστάσεις από την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία έως σήμερα η εκκλησία στάθηκε αρωγός σε κάθε «εθνική» προσπάθεια. Πόσο απέχει από την αλήθεια η συγκεκριμένη διαπίστωση;

 

 Καμία σχέση με την αλήθεια. Η Εκκλησία ως εξουσιαστικός θεσμός στάθηκε πάντοτε στο πλευρό της εκάστοτε εξουσίας, είτε αυτή ήταν ο αυτοκράτωρ της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας είτε ο σουλτάνος και ο κοτζάμπασης επί οθωμανικής κυριαρχίας, είτε οι μονάρχες, οι δικτάτορες, η Δεξιά και η ακροδεξιά στο νεοελληνικό κράτος. Με την έννοια αυτή υπήρξε βαθύτατα αντιδημοκρατική και αντιλαϊκή παρά τα κηρύγματα και τις κατηχήσεις. Δεν μπορεί να είναι εθνικό ό,τι είναι αντιλαϊκό και αντιδημοκρατικό. Ένα κλασικό παράδειγμα από την ιστορία: η επίσημη Εκκλησία στράφηκε εναντίον του Ελευθερίου Βενιζέλου στην περίοδο του εθνικού Διχασμού και προέβη στο μεσαιωνικής εμπνεύσεως και υλοποιήσεως «ανάθεμα» στο Πεδίο του Άρεως. Ένα άλλο παράδειγμα είναι πρόσφατο: η υποστήριξη μητροπολιτών και ιερέων στους νεοναζιστές, ενώ η επίσημη Εκκλησία τήρησε σιγήν ιχθύος. Η συμπόρευση με του νεοναζιστές δίνει τα πιο άσχημα μηνύματα στην κοινωνία και δη στους νέους ανθρώπους, είναι προτροπή προς την βία και την βαρβαρότητα του φασισμού. Η Εκκλησία ενδιαφερόταν και φρόντιζε μόνο πάντα τα συμφέροντά της, οικονομικά, ιδεολογικά, εξουσιαστικά χωρίς κανέναν ενδοιασμό και όχι για τα λεγόμενα εθνικά συμφέροντα. Είναι βεβαίως στυλοβάτης του εκάστοτε εθνικισμού, ο οποίος καπηλεύεται την ιδέα του έθνους και ουδεμία σχέση έχει με το «εθνικό συμφέρον».

 

8. Όσο η εκκλησία φαίνεται να αντίκειται στους αγώνες του λαού τόσο μεγαλώνει η χορεία των «ηρώων» της (Γεννάδιος, Διονύσιος ο Φιλόσοφος [Σκυλόσοφος], Γρηγόριος Ε΄, Παπαφλέσσας, Χρυσόστομος Σμύρνης, Δαμασκηνός κ.ά.). Γιατί πιστεύετε ότι αυτοί οι «ήρωες» γίνονται αποδεκτοί από την πλειονότητα; 

 

Το θέμα του ήρωα είναι λίγο δύσκολο, διότι ο «ήρωας» επιβάλλεται από την κυρίαρχη ιδεολογία, η οποία κατασκευάζει ήρωες για δική της χρήση. Από την άλλη, ο «ήρωας» είναι ατομική περίπτωση που δεν πρέπει να συγκαλύπτει το γενικό κλίμα. Τέτοια είναι η περίπτωση του Διονυσίου. Μία ηρωική εξαίρεση στην γενικευμένη παθητικότητα και υποταγή της Εκκλησίας στον κατακτητή. Ο Παπαφλέσσας επίσης ήταν μία ηρωική εξαίρεση κληρικού. Φυσικά οι περιπτώσεις αυτές τονίζονται και διαφημίζονται από την επίσημη Εκκλησία για να αντισταθμίσει την δική της συνεργασία με τον κατακτητή. Οι υπόλοιποι (Γεννάδιος κ.λπ) δεν ανήκουν σε αυτό το είδος αλλά αποτελούν κατασκευές για ιδεολογική χρήση και παραμυθία. Δυστυχώς η Εκκλησία στην Ελλάδα είναι πολύ ισχυρή, κράτος εν κράτει, και έχει την δύναμη με τα μέσα που διαθέτει σε όλους τους τομείς να επιβάλλει την άποψή της και την θέλησή της. Η κύρια δύναμή της απορρέει από την συνύπαρξή της με το κράτος και την χρηματοδότησή της από αυτό, δηλαδή από τα χρήματα των φορολογουμένων. Το ζήτημα είναι μέχρι πότε θα γίνεται αυτό. Διότι τα ψεύδη και ο αρνητικός ρόλος της αποκαλύπτονται σιγά-σιγά και όλο και περισσότεροι καταλαβαίνουν την αλήθεια. Νομίζω ότι πρέπει να υπάρξει και μπορεί να υπάρξει ένα ισχυρό κίνημα για τον χωρισμό  Εκκλησίας και κράτους, για να αποδεσμευθούν επί τέλους και η πολιτεία και η κοινωνία από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό της και από την απομύζηση δυνάμεων και πλούτου από αυτήν. 

 

9. Πώς αξιολογείτε τη στάση που κράτησε η εκκλησία τόσο στη διάρκεια της οικονομικής όσο και της προσφυγικής και της υγειονομικής κρίσης;

 

Η στάση της Εκκλησίας ήταν επιεικώς απαράδεκτη. Όσον αφορά την υγειονομική κρίση φανέρωσε όλον τον σκοταδισμό της με την μη αποδοχή των επιστημονικών απόψεων, την έλλειψη σεβασμού στους συνανθρώπους μας, την έλλειψη ευθύνης για την υγεία των ανθρώπων. Όλα αυτά οφείλονται όχι μόνο στον σκοταδισμό και την ανευθυνότητά της αλλά και στο οικονομικό συμφέρον, διότι κύρια πηγή του πλούτου της Εκκλησίας  είναι ο οβολός των πιστών που τον προσφέρουν στις λειτουργίες και στις άλλες θρησκευτικές τελετές. Και είναι πολλά τα χρήματα, χωρίς απόδειξη και αφορολόγητα. Και εδώ θα πρέπει να πούμε κάτι που σπανίως λέγεται, και έχει επισταμένως συγκαλυφθεί, ότι η Εκκλησία ανήκει στην οικονομική ελίτ, αφού η ηγεσία της διαχειρίζεται μία μεγάλη ακίνητη και κινητή περιουσία - οικόπεδα, διαμερίσματα, κτίρια, επιχειρήσεις, τραπεζικές καταθέσεις, ομόλογα. Συνεπώς αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του καπιταλιστικού συστήματος. Κεφαλαιοκράτης δεν είναι μόνο ο ιδιώτης κάτοχος των μέσων παραγωγής, αλλά και ο διαχειριστής μεγάλης περιουσίας, όπως είναι η Εκκλησία. Έτσι εξηγείται η υποστήριξή της σε όλες τις βασιλικές, δεξιές, δικτατορικές, αυταρχικές και αντισυνταγματικές κυβερνήσεις καθόλη τη διάρκεια της νεοελληνικής ιστορίας.

 

10. Οι περισσότεροι από αυτούς που αναδεικνύουν το γεγονός ότι ο τόπος δεν πέρασε Διαφωτισμό είναι που δεν χάνουν ευκαιρία να τονίσουν τον «εθνοσωτήριο» ρόλο της εκκλησίας. Είναι κι αυτό ένα από θέματα της ιστορικής μας σχιζοφρένειας. Δεν νομίζετε; 

 

Οπωσδήποτε είναι ένδειξη ιστορικής σχιζοφρένειας και δεν είναι η μόνη. Να σημειώσουμε όμως ότι τον 18ο -19ο αιώνα υπήρξε νεοελληνικός Διαφωτισμός, εμπνευσμένος από τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, με τον Ρήγα, τον Κοραή και αρκετούς άλλους και με μία σειρά έργων, ανωνύμων συγγραφέων τα περισσότερα, όπως «Ο Ανώνυμος του 1789», «Ελληνική Νομαρχία» κ.ά. Οι Διαφωτιστές αυτοί και τα έργα αυτά έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στην αφύπνιση των ραγιάδων και στην δημιουργία του κινήματος για την Επανάσταση. Η Εκκλησία όμως ήταν εναντίον των Διαφωτιστών και του Διαφωτισμού γενικώς και τους κυνήγησε. Μετά όμως την δημιουργία του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους ο Διαφωτισμός και οι Διαφωτιστές όχι μόνο δεν τιμήθηκαν από το κράτος αλλά κυνηγήθηκαν και έτσι δεν ευδοκίμησε μία άλλη φιλελεύθερη και δημοκρατική κουλτούρα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο εκπρόσωπος του Διαφωτισμού Θεόφιλος Καΐρης ο οποίος κυνηγημένος από την Εκκλησία και τους κρατικούς φορείς πέθανε στην φυλακή. Όμως το επείγον ζήτημα είναι ότι ακόμη και σήμερα δεν υπάρχει ένα κίνημα Διαφωτισμού που έχει ανάγκη ο τόπος και η κοινωνία για να αφυπνισθεί και να αγωνισθεί εναντίον της βαρβαρότητας που μας κατακλύζει από παντού, κυρίως από τα κυβερνητικά έδρανα.  

   

Πέμπτη 2 Ιουλίου 2020

ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ


[Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών, 18 Ιουνίου 2020]

Γιώργος Ν. Οικονόμου
Διδάκτωρ Φιλοσοφίας, συγγραφέας


ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

          Η παγκόσμια πανδημία του κορωνοϊού δημιουργεί νέες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες. Κατ’ αρχάς, διαπιστώθηκε ότι, εκτός από την συνήθη παγκοσμιοποίηση που ξέραμε, αποκτήσαμε και την παγκοσμιοποίηση των ιών. Ένας ιός από το Γουχάν της Κίνας ή από μια πολιτεία των ΗΠΑ μπορεί να εξαπλωθεί μέσα σε λίγες ημέρες σε όλον τον κόσμο. Οι επιστήμονες λένε πως συντελεστής στην νοσηρή κατάσταση είναι οι άθλιες βιομηχανικές συνθήκες μαζικής εκτροφής των ζώων και η κακοποίηση του φυσικού περιβάλλοντος. Επίσης, έγινε σαφές πως τα συστήματα υγείας είναι πολύ ανίκανα και αδύναμα να προστατέψουν την δημόσια υγεία. Αυτό οφείλεται κυρίως σε πολιτικούς λόγους, όπως π.χ. στις ΗΠΑ που το δημόσιο σύστημα υγείας είναι ανύπαρκτο, αφού και τα ελάχιστα που είχαν γίνει με το Obamacare καταργήθηκαν εν μια νυκτί από τον ανεκδιήγητο Τραμπ.
Αλλά και στην Ευρώπη τα δημόσια συστήματα υγείας στις περασμένες δεκαετίες είχαν αποδυναμωθεί πάρα πολύ από τις νεοφιλελεύθερες περικοπές, τις απολύσεις, τις ιδιωτικοποιήσεις και γενικώς την απαξίωση των δημοσίων υπηρεσιών, με αποτέλεσμα τα χιλιάδες θύματα. Ο τομέας της υγείας είναι από τους πλέον κερδοφόρους τομείς και οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις υπάκουσαν στις μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες, στα lobbies των μεγαλογιατρών και στα τεράστια οικονομικά συμφέροντα που λυμαίνονται την δημόσια υγεία. Κραυγαλέο παράδειγμα η Βρετανία η οποία είχε ένα από τα καλύτερα συστήματα υγείας και μετά την διακυβέρνηση της νεοφιλελεύθερης Θάτσερ από το 1980 το σύστημα αυτό διαλύθηκε Από την πλευρά του το λεγόμενο Εργατικό κόμμα που διαδέχθηκε τους Tories στην εξουσία συνέχισε την ίδια πολιτική.  Σε συνδυασμό με τις λανθασμένες ενέργειες της κυβέρνησης, οι συνέπειες ήταν ο μεγάλος αριθμός κρουσμάτων και θανάτων από την πανδημία. Όσον αφορά τα άλλα κράτη η μόνη αποτελεσματική μέθοδος ήταν ο δίμηνος εγκλεισμός και η κοινωνική αποστασιοποίηση.
Η δημόσια υγεία είναι ένα από τα κοινά αγαθά. Στο πλαίσιο αυτό τίθεται το ζωτικό πολιτικό ζήτημα των κοινών αγαθών, τα οποία κινδυνεύουν να παραδοθούν, όσα ήδη δεν παραδόθηκαν, στα ιδιωτικά συμφέροντα από τις νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένης και της ελληνικής. Για να μείνουμε στην Ελλάδα, υπάρχει μία σειρά προβλημάτων που έχουν σχέση με τα κοινά αγαθά και ζητούν την λύση τους,  όπως της αναξιόπιστης Εκπαίδευσης, της απαράδεκτης Κοινωνικής ασφάλισης, της ανύπαρκτης δημόσιας και αντικειμενικής Ενημέρωσης, των προβληματικών μέσων μαζικής μεταφοράς, της κακοποίησης του περιβάλλοντος, του αριστοκρατικού θεσμού της βουλευτικής και υπουργικής ασυλίας, του χωρισμού πολιτείας-Εκκλησίας, του αντιδημοκρατικού θεσμού να κυβερνά και να αποφασίζει το 39% για το υπόλοιπο 61% και εις βάρος του!
Τα ζητήματα αυτά είναι πολύ σημαντικά διότι αφορούν βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και ατομικές ελευθερίες, κυρίως το μέγιστο ζήτημα της ισότητας. Έχουν όμως αφεθεί επί δεκαετίες στα χέρια ανίκανων, διαπλεκόμενων και διεφθαρμένων κυβερνήσεων, με συνέπεια την συνεχή επιδείνωσή τους και την αδύνατη επίλυσή τους. Εκκωφαντικό παράδειγμα η σημερινή νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση Δεξιάς-Ακροδεξιάς, με το αντιεκπαιδευτικό νομοσχέδιο της  Κεραμέως που θυσιάζει στην παρωχημένη ιδεολογία της Δεξιάς και στην ιδιωτικοποίηση, το αντιπεριβαλλοντικό νομοσχέδιο του Χατζηδάκη που παραδίνει προστατευόμενες περιοχές natura και αρχαιολογικούς χώρους στο αδηφάγο ιδιωτικό κεφάλαιο, την προσπάθεια ιδιωτικοποίησης του νερού, την αύξηση της κρατικής αυθαιρεσίας, του κυβερνητικού αυταρχισμού και της αστυνομικής βίας.
Αυτά σε συνδυασμό με το τεράστιο οικονομικό χρέος που συσσώρευσαν στο παρελθόν το πολιτικό σύστημα και η οικονομική ελίτ, την αύξηση της οικονομικής ύφεσης, της ανεργίας, των αδικιών, των ανισοτήτων και της φτωχοποίησης μεγάλων πληθυσμιακών συνόλων, δημιουργούν μεγάλα κοινωνικά χάσματα, εξουθενώνουν τα μεσαία και κατώτερα στρώματα, αποτελούν μέγιστο κοινωνικό πρόβλημα, ένα εκρηκτικό μείγμα. Ήδη η απροθυμία της κυβέρνησης για επίλυση των προβλημάτων είναι έκδηλη στο ζήτημα της δημόσιας υγείας, αφού δεν προχώρησε σε γενναίες αποφάσεις για την καλυτέρευση των συνθηκών νοσηλείας, εργασίας και σε προσλήψεις για ανανέωση του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού.  
            Αυτά τα γενικά και κεντρικά προβλήματα, η επανάκτηση των κοινών αγαθών που αφορούν όλη την κοινωνία, κυρίως το επίκαιρο πρόβλημα της ταλαιπωρημένης και απαξιωμένης Δημόσιας Υγείας, είναι αδύνατον να λυθούν με τοπικές κινήσεις. Η θανατηφόρα πανδημία κραυγάζει για την ανάγκη μιας πολιτικής παρέμβασης στην κεντρική σκηνή. Οι θεσμικές αλλαγές, άρα και οι συνταγματικές που απαιτούνται για μια δημοκρατική πορεία, μόνο ως κεντρικά ζητήματα μπορούν να τεθούν και να αποτελέσουν το αντικείμενο μαζικής πολιτικής κινητοποίησης. Οι θεσμικές αλλαγές θα έχουν στόχο την συμμετοχή της κοινωνίας στις αποφάσεις που διαμορφώνουν και καθορίζουν το μέλλον της. Οι περασμένες δεκαετίες έδειξαν ότι η απουσία της κοινωνίας από την λήψη των αποφάσεων και την θέσπιση των νόμων έχει ολέθρια αποτελέσματα.