ΕΥΡΩΠΗ: ΟΛΙΓΑΡΧΙΚΗ ΚΑΙ ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗ

[Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών, 9 Μαΐου 2014]

Γιώργος Ν. Οικονόμου

Δρ Φιλοσοφίας

ΕΥΡΩΠΗ: ΟΛΙΓΑΡΧΙΚΗ ΚΑΙ ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗ

Με τις επικείμενες ευρωεκλογές τίθεται αναπόφευκτα ένα βασικό ερώτημα: ποιο είναι το νόημα της ψήφου; Θα έχει δηλαδή η ψηφοφορία  κάποιο θετικό αποτέλεσμα για τους κατοίκους  των χωρών μελών, ιδίως των δεινοπαθούντων; Η απάντηση στο ερώτημα είναι δυνατή όταν εξετασθούν τα πραγματολογικά δεδομένα της κατασκευής που λέγεται Ευρωπαϊκή Ένωση, δηλαδή η συγκρότηση, η οργανωτική δομή, ο τρόπος λειτουργίας της και τα συμφέροντα τα οποία εξυπηρετεί.

Κατ’ αρχάς, η συγκρότηση της Ε.Ε. αποφασίσθηκε από τις κυρίαρχες πολιτικές και οικονομικές ελίτ των ισχυρών ευρωπαϊκών κρατών, χωρίς αναλυτική ενημέρωση των κοινωνιών, χωρίς διαβούλευση, συλλογικές κοινωνικές αποφάσεις ή δημοψηφίσματα. Οι κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια έλαβαν τις σημαντικές και καθοριστικές αποφάσεις αυταρχικά. Όσον αφορά στην οργανωτική δομή και τον τρόπο λειτουργίας της Ε.Ε. οι αποφάσεις λαμβάνονται και οι νόμοι θεσπίζονται από δύο όργανα, το Συμβούλιο των αρχηγών των κρατών μελών και το Συμβούλιο Υπουργών. Τα άλλα ανώτερα όργανα που ασκούν εξουσία – Επιτροπή, Πρόεδρος, Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, Ελεγκτικό Συμβούλιο και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα – είναι μη εκλεγμένα. Το μόνο όργανο που εκλέγεται, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δεν έχει ουσιαστικές εξουσίες, αλλά απλώς γνωμοδοτικές – αν και με την Συνθήκη της Λισαβόνας (2007) έλαβε περισσότερες αρμοδιότητες.

Πρόκειται δηλαδή για αυταρχική γραφειοκρατική δομή, τόσο στη συγκρότηση όσο και στον τρόπο λειτουργίας της, στην οποία ο βίος και το μέλλον τετρακοσίων και πλέον εκατομυρίων Ευρωπαίων καθορίζονται από τις αποφάσεις της συνόδου κορυφής ή ενός κλειστού συμβουλίου υπουργών που ούτε στη χώρα τους πολλές φορές εκπροσωπούν την πλειοψηφία. Οι αποφάσεις, που λαμβάνονται στις Βρυξέλλες μόνο από τους ολίγους γραφειοκράτες προς όφελος των ολίγων ισχυρών και των αγορών, πρέπει να εκτελεσθούν αναγκαστικώς από τους υπολοίπους χωρίς καμία δυνατότητα αντιλόγου. Είναι συνεπώς καθαρώτατη ολιγαρχία, ουδεμία σχέση έχουσα με δημοκρατία και προφανώς αντανακλά την ολιγαρχική δομή των επί μέρους κρατών μελών.

Από την άλλη πλευρά, η Ευρωπαϊκή Ενωση επέδειξε ανικανότητα τόσο στο να προβλέψει την μεγάλη κρίση όσο και να τη χειρισθεί. Η αδυναμία της φαίνεται και στο γεγονός ότι δεν είναι σε θέση να ελέγξει την πορεία των κρατών μελών για την τήρηση των όρων της ιδρυτικής της συνθήκης, ούτε έχει μηχανισμούς για την αποσόβηση κρίσεων και αποσταθεροποιήσεων. Αυτό έδειξε η ανικανότητά της στην περίπτωση της Ελλάδας να ενημερωθεί και να ελέγξει τη διάθεση των πακέτων στήριξης, να διαπιστώσει εγκαίρως τo πραγματικό ύψος του τεράστιoυ δημοσιονομικού ελλείμματος και να ελέγξει το υπέρογκο χρέος. Επί πλέον η Ε.Ε. έδειξε την αδυναμία της ή την απροθυμία της να αντιμετωπίσει τις αγορές και τα παιγνίδια των κερδοσκόπων για να βοηθήσει το κράτος μέλος αφήνοντάς το επί μήνες στο έλεος των τραπεζών, των αγορών και των κερδοσκοπικών κεφαλαίων. Έχει δείξει μία πρωτοφανή αδυναμία πολιτικής βούλησης για συγκρότηση σε ομοσπονδιακή κατεύθυνση. Η νομισματική ένωση χωρίς κοινή οικονομική πολιτική και πολιτική εξουσία φαίνεται πως δεν λειτουργεί – τουλάχιστον για τα αδύνατα κράτη.

Προς τι λοιπόν όλη η ρητορεία για την «ευρωπαϊκή ενοποίηση», την «ευρωπαϊκή κοινότητα ή οικογένεια»; Η απάντηση είναι: για τα οικονομικά συμφέροντα της Γερμανίας και των άλλων ισχυρών ευρωπαϊκών κρατών, των τραπεζών και του μεγάλου κεφαλαίου, δηλαδή των ολίγων. Αυτό είναι εμφανές στις ανισομέρειες, στις εκμεταλλεύσεις των αδυνάτων από τους ισχυρούς και στην κρίση, που ανέδειξε δύο κυρίαρχες δυνάμεις, τη Γερμανία και τη Γαλλία και εν τέλει μόνο τη Γερμανία. Και φυσικά οι ανισότητες μεγεθύνονται, η ανεργία καλπάζει, το κοινωνικό κράτος φαλκιδεύεται, οι ιδιωτικοποιήσεις δημοσίων αγαθών κυριαρχούν, οι μισθοί και οι συντάξεις μειώνονται, οι πτωχοί αυξάνονται ραγδαίως. Πρόκειται για άκρατο νεοφιλελευθερισμό στα πλαίσια του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού. Η ολιγαρχική, νεοφιλελεύθερη και αντιδημοκρατική Ε.Ε., δεν εξυπηρετεί το κοινό αγαθό και τα συμφέροντα των πολλών και είναι αδύνατον να τα εξυπηρετήσει.

 Εν ολίγοις, η κρίση δεν είναι μόνο οικονομική, είναι και πολιτική, είναι κρίση θεσμών και αξιών. Οι πομπώδεις διακηρύξεις λοιπόν περί «περισσότερης ή ισχυρής Ευρώπης» από πολιτικούς και διανοουμένους, όπως λ.χ.  ο Κον Μπεντίτ και ο Χάμπερμας, δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να αποπροσανατολίζουν και να εξυπηρετούν τα ισχυρά συμφέροντα επιχειρήσεων, τραπεζών και ΜΜΕ^. εξυπηρετούν την ολιγαρχική ιδεολογία από τη στιγμή που είναι εγκλωβισμένοι στην άποψη πως τα δυτικά πολιτεύματα είναι δημοκρατικά, συμβάλλοντας έτσι περαιτέρω στη σύγχυση. 

Εν τέλει, οι ευρωεκλογές τους μόνους που ωφελούν είναι οι ευρωβουλευτές, με τους τεράστιους μισθούς και τα προκλητικά προνόμια, τα κόμματα και τα συμφέροντα των κυρίαρχων οικονομικών και πολιτικών ελίτ. Επικυρώνουν επί πλέον τον ολιγαρχικό νεοφιλελεύθερο μηχανισμό των Βρυξελλών που διαχειρίζεται και εξυπηρετεί αυτά τα συμφέροντα. Όσον αφορά την Ελλάδα, οι ευρωεκλογές ουδέποτε είχαν κάποια  σχέση  με την Ευρώπη, λειτουργούν συνήθως ως πρόκριμα των βουλευτικών εκλογών ή ως έκφραση δυσαρέσκειας των θιγομένων στρωμάτων. Και έτσι όμως είναι ημιτελείς, διότι το μόνο που μπορεί να έχει ουσιαστικά αποτελέσματα είναι η απαίτηση για δημοκρατία και συμμετοχή όλων στις αποφάσεις, με την ανάπτυξη κοινωνικών και πολιτικών αγώνων.

ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ

[Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών, 22 Απριλίου 2014]

Γιώργος Ν. Οικονόμου

Δρ Φιλοσοφίας

 

ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ

Το μέγιστο πρόβλημα στις σημερινές κοινωνίες είναι η απουσία των ανθρώπων από την πολιτική σκηνή, όχι μόνο από τα κέντρα των αποφάσεων και τη θέσπιση των νόμων, αλλά και από διεκδικητικούς αγώνες για προάσπιση βασικών δικαιωμάτων που καθιστούν τη ζωή αξιοπρεπή και ασφαλή. Η κυρίαρχη ιδεολογία της αντιπροσώπευσης και των κομμάτων έχει διαποτίσει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να αναθέτουν τα ουσιαστικά ζητήματα της ζωής τους σε άλλους, τους υποτιθέμενους «ειδικούς» της πολιτικής, βουλευτές, περιφερειάρχες και δημάρχους. Όμως η ιδεολογία αυτή έχει κλονισθεί μετά την παταγώδη αποτυχία των επί δεκαετίες κυρίαρχων πολιτικών και οικονομικών ελίτ να λύσουν τα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Με την μεγάλη ανικανότητα και απληστία τους οι ελίτ οδήγησαν τις κοινωνίες σε πρωτοφανή κρίση, όχι μόνο οικονομική, αλλά και πολιτική, πολιτιστική, ανθρωπιστική.

Ειδικώς εν Ελλάδι το κυρίαρχο οικονομικό, μιντιακό και πολιτικό μπλοκ εξουσίας οδήγησε στην πολύπλευρη χρεοκοπία και παρακμή. Ένας βασικός λόγος γι‘ αυτό είναι η παντελής έλλειψη συμμετοχής των ανθρώπων και η  πλήρης απουσία ελέγχου της εξουσίας, από τη δικαστική εξουσία, αφ’ ενός και  από την ίδια την κοινωνία, αφ’ετέρου. Το διεφθαρμένο και ανίκανο ολιγαρχικό σύστημα έχει καταφέρει να εξασφαλίσει την ασυλία και την αυτοδιαιώνισή του, χωρίς καμία ουσιαστική κάθαρση και τιμωρία για τα μεγάλα σκάνδαλα, την τεράστια διαφθορά και τη χρεοκοπία. Τίθεται λοιπόν εκ των πραγμάτων ένα βασικό ζήτημα πολιτικού προσανατολισμού: για την έξοδο από την παρακμή απαιτείται η συμμετοχή των ανθρώπων στις αποφάσεις, στη θέσπιση των νόμων, στη διαμόρφωση του δικαίου και στον έλεγχο της εξουσίας.

Η συμμετοχή αυτή μπορεί να ξεκινήσει στις τοπικές κοινωνίες, όπου είναι πιο εύκολη, αφού τα προβλήματα είναι πιο «απλά» και δεν διακυβεύονται μεγάλα μεγέθη. Επίσης η γνώση των τοπικών ζητημάτων είναι πιο άμεση και εφικτή, οπότε η διαχείρισή τους είναι προσβάσιμη στις δυνατότητες όλων. Ταυτοχρόνως η συμμετοχή στις τοπικές κοινωνίες δημιουργεί το έναυσμα, την πείρα και τις ικανότητες για περαιτέρω ενασχόληση  στην κεντρική πολιτική σκηνή. Αυτό γινόταν στους δήμους της δημοκρατικής Αθήνας τον 5^ο καί 4^ο π.Χ. αιώνα. Οι νέοι συμμετείχαν στις κοινές υποθέσεις των τοπικών δήμων, στις αποφάσεις, στους νόμους και στην εξουσία μέσω των δημοκρατικών θεσμών, μέσω της άμεσης συμμετοχής στις συνελεύσεις και της κληρώσεως. Με εφόδιο την πείρα από τη συμμετοχή τους αυτή εισέρχονταν προετοιμασμένοι στους κεντρικούς θεσμούς της πόλεως. Αποκτούσαν δηλαδή την προπαιδεία στους τοπικούς θεσμούς και την παιδεία στους κεντρικούς.

Η άμεση συμμετοχή εξασφαλίζει αφ’ ενός την πολιτική παιδεία των πολιτών και αφ’ετέρου αποτελεί τη βάση της (άμεσης) δημοκρατίας. Για να γίνει όμως δυνατή η συμμετοχή πρέπει τα ίδια τα άτομα να δώσουν στον εαυτό τους την ευκαιρία να συμμετάσχουν στην εξουσία, πρέπει τα ίδια να ενδιαφερθούν, να υπερβούν την ιδεολογία της αντιπροσώπευσης και του κομματισμού, της γραφειοκρατίας και της παθητικότητας, να σταματήσουν να είναι ψηφοφόροι και καταναλωτές κομματικών υποπροϊόντων. Το μέγιστο πολιτικό ζήτημα είναι το πώς θα πεισθούν τα άτομα να λάβουν για τον σκοπό αυτό πρωτοβουλίες, οι οποίες να έχουν βάση την αυτοσυγκρότηση και τον αυτοπροσδιορισμό. Κάθε προσπάθεια πρέπει να συντείνει προς αυτόν τον σκοπό. Κατ’ επέκταση, οι πολιτικές ομάδες, οργανώσεις και κινήσεις που δεν έχουν ως πλαίσιο και δραστηριότητα αυτή την προοπτική είναι «προγραμματισμένες» να ενσωματωθούν στο κυρίαρχο γραφειοκρατικό ολιγαρχικό σύστημα, για να εξασφαλίσουν τα δικά τους ιδιοτελή συμφέροντα και όχι το κοινό συμφέρον - πράγμα που έχει γίνει μέχρι σήμερα. Πράγματι, οι τοπικοί άρχοντες έχουν ως μόνη μέριμνα την επόμενη επανεκλογή τους, γι’ αυτό βυθίζονται στη διαφθορά και στις πελατειακές σχέσεις, με αποτέλεσμα όλοι σχεδόν οι δήμοι να είναι καταχρεωμένοι (το χρέος τους ήταν 2 δισ. ευρώ το 2012).

 Από την άλλη, εκεί που κάποιες τοπικές κοινωνίες αντιστέκονται στο κυρίαρχο ρεύμα, προσπαθώντας να χαράξουν έναν άλλον δρόμο, ιδίως μετά τη λαίλαπα του «Καλλικράτη», οι κομματικές, οι μιντιακές και οι κρατικές συντεχνίες ασκούν συκοφαντική πολεμική. Τέτοια παραδείγματα υπήρξαν στην Κερατέα, στις Σκουριές και στο Βελβεντό Κοζάνης.  Οι κάτοικοι του Βελβεντού από το 2010 έχουν αρνηθεί, μέσα από λαϊκές συνελεύσεις και δημοψηφίσματα, να ενταχθούν στον «Καλλικράτη». Το ίδιο έκαναν και τον περασμένο Μάρτιο που αποφάσισαν  πάλι με μεγάλη πλειοψηφία (73,4%) να μη συμμετάσχουν στις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές του Μαΐου 2014. Εν τούτοις κάποιοι δημοσιογράφοι, αντιπεριφερειάρχες και δήμαρχοι, που έχουν ωφεληθεί από τους κομματικούς μηχανισμούς, προσπαθούν να διασπάσουν την ενότητα των κατοίκων και να κάμψουν τον αγώνα τους. Στην περίπτωση αυτή είναι εμφανής η κομματοκρατική λογική που απεχθάνεται τη βούληση των ανθρώπων και πολεμάει με όλα τα μέσα τη μόνη δημοκρατική οδό: τις λαϊκές συνελεύσεις και τα δημοψηφίσματα. Είναι εμφανής η ολιγαρχική αντίληψη που διέπει τα κόμματα προς εξυπηρέτηση των δικών τους συμφερόντων και όχι της κοινότητας. Γι’ αυτό φοβούνται τη συμμετοχή των ανθρώπων και τον έλεγχό τους. Όμως οι μάχες κερδίζονται με ενότητα, υπομονή και επιμονή.