Πέμπτη 7 Μαρτίου 2013

ΑΛΛΑΓΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ


[Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα των συντακτών, 5 Μαρτίου 2013]

Γιώργος Ν. Οικονόμου
Δρ Φιλοσοφίας
oikonomouyorgos.blogspot.com

ΑΛΛΑΓΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Με την υπογραφή του Μνημονίου Ι την άνοιξη 2010 αρκετοί συνταγματολόγοι και νομικοί υποστήριξαν την άποψη πως η υπογραφή αυτή ήταν αντισυνταγματική. Το ίδιο υποστήριξαν για την υπογραφή του Μνημονίου ΙΙ τον Φεβρουάριο 2011, και προσέφυγαν στα δικαστήρια και στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Το αποτέλεσμα βεβαίως ήταν απογοητευτικό. Οι ενέργειες αυτές προσπαθούν να αντικαταστήσουν την έλλειψη πολιτικής εκ μέρους της κοινωνίας   με νομικές διαδικασίες δήθεν αποκατάστασης του Συντάγματος. Δημιουργούν την λανθασμένη εντύπωση πως τα προβλήματα μπορούν να λυθούν με νομικές διαδικασίες μέσα στα πλαίσια του Συντάγματος και του ισχύοντος δικαίου. Πρόκειται περί νομικισμού και συνταγματισμού, τους οποίους ενσωματώνει ευκόλως το σύστημα, αφού έχει την εξουσία να καθορίζει τα όρια  του δικαίου και της συνταγματικότητας.
Επί πλέον οι ενέργειες αυτές των συνταγματολόγων και των νομικών συγκαλύπτουν το γεγονός πως η χρεοκοπία έγινε δυνατή επειδή το πολιτικό σύστημα λειτούργησε υπό την σκέπη και την ευλογία συγκεκριμένων νόμων και συγκεκριμένου Συντάγματος, το οποίο κατοχυρώνει, μεταξύ άλλων, την ασυδοσία και ατιμωρησία των κυβερνώντων, εξασφαλίζοντας  την υπουργική και βουλευτική ασυλία. Επίσης συγκαλύπτουν το θεμελιώδες γεγονός πως το Σύνταγμα και οι νόμοι δεν εξασφαλίζουν την λαϊκή κυριαρχία, την οποία το ισχύον Σύνταγμα διατυμπανίζει - δεν περιλαμβάνουν θεσμούς συμμετοχής των ανθρώπων στις αποφάσεις, στη θέσπιση των νόμων, στην εκφραση και επιβολή της κοινωνικής βούλησης, ούτε επιτρέπουν καν στοιχειώδη έλεγχο της εξουσίας. Ισχύει δηλαδή αυτό που διαπίστωνε ήδη από τον 19ο αιώνα, ο Alexis de Tocqueville, πολιτικός και υποστηρικτής του κοινοβουλευτικού συστήματος: «Η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, η οποία, λίγο-πολύ, πάντοτε συναντάται στο βάθος σχεδόν όλων των ανθρωπίνων Συνταγμάτων, έχει παραμείνει κατά κανόνα νεκρή».
Το Σύνταγμα και οι νόμοι του αντιπροσωπευτικού πολιτεύματος εξασφαλίζουν την κυριαρχία των κομμάτων, των γραφειοκρατών, των βουλευτών, των δημάρχων, των περιφερειαρχών, των δικαστών και περαιτέρω τα συμφέροντα των τραπεζών, των μεγάλων επιχειρήσεων, των ανώτερων κοινωνικών και οικονομικών τάξεων, των ΜΜΕ και της Εκκλησίας. Προστατεύουν επίσης την κυριαρχία αυτών των ολίγων από οποιαδήποτε κοινωνική παρέμβαση (λ.χ. απεργίες), και από κάθε επικίνδυνη πολιτική συγκέντρωση (λ.χ. η πρωτοφανής βάρβαρη καταστολή στις συγκεντρώσεις και συνελεύσεις στην πλατεία Συντάγματος τον Ιούνιο 2011).
Το ισχύον Σύνταγμα εξασφαλίζει συνεπώς την κυριαρχία των ολίγων κομματικών, την ολιγαρχική διακυβέρνηση, η οποία με τη σειρά της εξυπηρετεί τα συμφέροντά τόσο τα δικά της όσο και της ισχυρής οικονομικής ελίτ. Η αλήθεια αυτή εκφράζεται και από τον συνταγματολόγο Α. Μάνεση: «Το Σύνταγμα αποτελεί τη συμπυκνωμένη έκφραση και αποτύπωση ενός συγκεκριμένου συσχετισμού κοινωνικοπολιτικών δυνάμεων». Ο σημερινός συσχετισμός ευνοεί τα κόμματα, τους ισχυρούς, τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα - την ιθύνουσα τάξη. Την αλήθεια αυτή είχαν διατυπώσει κάποιοι σημαντικοί στοχαστές, οι Σοφιστές, στη δημοκρατική Αθήνα του 5ου–4ου  αιώνα: «το ισχύον δίκαιο σε μία κοινωνία εκφράζει το συμφέρον του ισχυροτέρου». Όμως ο Πλάτων και άλλοι αντιδημοκράτες φιλόσοφοι  συκοφάντησαν και απαξίωσαν τους Σοφιστές, με συνέπεια η αλήθεια αυτή να ξεχασθεί και να συγκαλυφθεί.   
Oι θεωρίες των συνταγματολόγων και των νομικών υπέρ του συνταγματισμού είναι αφερέγγυες για δημοκρατικές λύσεις, δεν μπορούν να στοιχειοθετήσουν πολιτική. Tα υπάρχοντα νόμιμα πολιτικά και συνταγματικά μέσα, όχι μόνο είναι ανεπαρκή και αναποτελεσματικά, αλλά επί πλέον αποτελούν μέρος του προβλήματος, άρα δεν υπάρχει άλλος δρόμος παρά η αμφισβήτησή τους και η αλλαγή τους. Έτσι το ουσιαστικό ζήτημα δεν είναι αν τα Μνημόνια είναι αντισυνταγματικά, και άρα πρέπει να επιδιωχθεί η εφαρμογή του Συντάγματος, αλλά το ότι το Σύνταγμα αυτό πρέπει να αλλάξει ριζικά και να αντικατασταθεί από ένα νέο που θα εγκαθιδρύει την ουσιαστική κυριαρχία των πολιτών, δηλαδή την άμεση συμμετοχή των ανθρώπων στη λήψη των αποφάσεων, στη θέσπιση των νόμων, στην απονομή του δικαίου και στον έλεγχο της εξουσίας.
Αφού το υπάρχον Σύνταγμα και οι κείμενοι νόμοι δεν υπερασπίζονται τη δημοκρατία, το κύριο ζήτημα δεν είναι να αναθεωρηθεί το ισχύον ολιγαρχικό Σύνταγμα, αλλά να υπάρξει ένα άλλο δημοκρατικό, να θεσπισθούν άλλοι νόμοι και θεσμοί, άλλες δομές και αξίες. Χρειάζεται δηλαδή μία Συντακτική συνέλευση, την οποία δεν προτείνει κανένα κόμμα της Αριστεράς. Προς τούτο απαιτείται πρωτίστως η δημιουργία ενός αυτόνομου κοινωνικού-πολιτικού υποκειμένου, που αποκτώντας συντακτική δύναμη θα μπορέσει να επιβάλλει τις αναγκαίες θεσμικές και δομικές αλλαγές, οι οποίες μόνο τότε θα γίνουν και συνταγματικό κείμενο. Πριν από το τυπικό, σημασία έχει η ουσία. Και η ουσία είναι η αυτοσυγκρότηση ενός κοινωνικού-πολιτικού κινήματος, που δεν υπάρχει σήμερα, ανεξάρτητου από κόμματα και νεφελώδη αριστερά ιδεολογήματα, και εν πολλοίς αντίθετου με αυτά.   

7 σχόλια:

  1. Πολύ καλό κείμενο και για ένα ζήτημα το οποίο δεν αναφέρεται και συχνά, δηλαδή του κατά πόσον είναι δυνατή η αλλαγή μέσα από τις δομές του υπάρχοντος συστήματος.

    Για να το συνδυάσω κάπως και με το προηγούμενο κείμενο σας περί βίας και πολιτικής:

    Κοιτάω λίγο πρόχειρα, για να θυμηθώ το ιστορικό, τις εθνοσυνελεύσεις (και συντακτικές) της σύγχρονης ελλάδας (http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%B8%CE%BD%CE%BF%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%B5%CE%BB%CE%B5%CF%8D%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82_%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1) και προσπαθώ με κόπο να θυμηθώ ποιες από αυτές δεν έγιναν ανάμεσα σε "ιδρώτα, δάκρυα, λύπη και αίμα".
    Υπάρχει ελπίδα να γίνει μια καινούργια συντακτική εθνοσυνέλευση ανώδυνα;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Δυο βασικά θέματα για «συνταγματικές ρυθμίσεις»:

    1. Ένα, για την σχέση ανάμεσα στην «λαϊκή κυριαρχία» και «αντιπροσωπευτική δημοκρατία». Για σοβαρά ζητήματα που αφορούν το μέλλον της χώρας, όπως είναι τα μνημόνια, η έξοδος της χώρας από το ευρώ, η αλλαγή του ίδιου του Συντάγματος κλπ, κλπ, Θα πρέπει (με συνταγματική ρύθμιση) να αποφασίζει άμεσα ο λαός με «δημοψηφίσματα» και όχι οι “εκπρόσωποί” του (η βουλή).

    2. Το άλλο αφορά στα δικαιώματα των φυσικών προσώπων, τα οποία θα πρέπει να είναι πάνω από τα δικαιώματα των «εταιρειών». Σήμερα το «δίκαιο» είναι διαμορφωμένο στο να κατοχυρώνει τα δικαιώματα και τις ελευθερίες του κεφάλαιου, σε αντίθεση με τα δικαιώματα και τις ελευθερίες του πολίτη. Απέναντι σε αυτή την ανισότητα θα πρέπει να υπάρχουν συνταγματικοί φραγμοί για την προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων και ελευθεριών.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Χαίρομαι ιδιαίτερα να βλέπω ανθρώπους να αναφέρονται στο δημοψήφισμα. Δείτε στο τελευταίο κείμενο μας την έννοια της 'εντολής'. Το ποια θέματα είναι τόσο σοβαρά έτσι ώστε να αποφασίζουν για αυτά μόνον οι πολίτες, μέσω δημοψηφίσματος, είναι κάτι το οποίο επίσης θα κρίνουν μόνον οι πολίτες.

      http://referendumsforgreece.wordpress.com/2013/03/21/%CF%84%CE%BF-%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%AD%CF%84%CF%85%CF%80%CE%BF-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%AF%CE%B1%CF%82/

      Διαγραφή
  3. Το κύριο ζήτημα που έχει προτεραιότητα δεν είναι το πώς θα γίνει η Συντακτική συνέλευση, αλλά το γιατί η κοινωνία δεν την θέλει και δεν αγωνίζετια γι' αυτήν. Από τη στιγμή που θα θελήσει να αγωνισθεί, θα υπάρξει και η απάντηση από την ίδια την κοινωνία. Το ουσιαστικό πολιτικό ζήτημα δεν είναι να αναγορεύεται η βία σε φετίχ, αλλά να αναζητείται ο τρόπος για συνειδητοποίηση και κινητοποίηση της κοινωνίας. Επί πλέον τα φλέγοντα πολιτικά ερωτήματα είναι: γιατί η κοινωνία ανέχεται επί τρία έτη τις κυβερνήσεις των Μνημονίων; Γιατί είναι εγκλωβισμένη στη λογική του ολιγαρχικού συστήματος και συνεχίζει να αναθέτει το μέλλον της στα γραφειοκρατικά κόμματα, τα οποία στηρίζουν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο την ολιγαρχία;Γιατί ένα σημαντικό μέρος της υποστηρίζει τη νεοναζιστική Χ.Α.;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Προφανώς και σωστά θέτετε ως προτεραιότητα αυτά τα ερωτήματα, απλά αναγκαστικά η σκέψη οδηγείται και στο "πώς" σε τέτοιες περιπτώσεις.Και φυσικά δεν το αναφέρω γιατί έχω κάποιο φετίχ με την βία, ίσα-ίσα.
    Τώρα για τα ερωτήματα που αναπτύξατε για να γίνει συζήτηση να εκφράσω εν συντομία (προφανώς αφοριστικά λόγω αυτής, οπότε συγχωρέστε με) κάποιες απόψεις.
    1. Η κοινωνία δεν ξέρει τι θέλει, δεν έχει πολιτική συνείδηση και έχει ξεχάσει πώς γίνονται οι αγώνες και γιατί.
    2. Ανέχεται γιατί δεν έχει όραμα, ιδέες και αξίες και γιατί δεν έχει βρεθεί κάποια άλλη πολιτική δύναμη για να την εμπνεύσει/πείσει.
    3. Γιατί δεν γνωρίζει πως να πράξει αλλιώς. Έχει μάθει να μην αναλαμβάνει ευθύνες, να μην συνδέει το πολιτικό δικαίωμα με την υποχρέωση και έχει καλομάθει στο άλλοθι πώς πάντα φταίει κάποιος άλλος
    4. Υποστηρίζει την ΧΑ γιατί αυτή τουλάχιστον παίζει καλά το δικό της παιχνίδι, το οποίο περιλαμβάνει την ιστορικά εύκολη και ενδεδειγμένη προς άγραν ψήφων μέθοδο της στοχοποίησης εύκολων θυμάτων και της καλλιέργειας των κατωτέρων συναισθημάτων, τα οποία εξάλλου καλλιεργούσε η πολιτική γενικά χρόνια τώρα αλλά σε άλλους τομείς.

    Αν υποθέσουμε πως οι παραπάνω ή έστω κάποιες από τις παραπάνω απαντήσεις είναι σωστές, τότε αναγκαστικά θα πρέπει να ψάξουμε όπως λέτε τον τρόπο "για συνειδητοποίηση και κινητοποίηση της κοινωνίας". Προφανώς αυτός δεν μπορεί να είναι μια γενικόλογη και κενή περιεχομένου ευχή όπως "με την κατάλληλη παιδεία" την οποία ακούμε για όλα τα προβλήματα όσο θυμάμαι, και δεν έχει λύσει ποτέ τίποτα (καθώς και η κοινωνία και το κράτος απλά αναπαράγουν τον εαυτό τους με την "παιδεία").
    Απάντηση για να καταλήξω δεν έχω και γι' αυτό προσπαθώ και να διαβάζω τις απόψεις των περισσότερο καταρτισμένων στην πολιτική σκέψη ανθρώπων.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. θα συμφωνήσω και εγώ στις θέσεις σας. Ίσως αν κατανοούσαμε την ουσία της δημοκρατίας και αναρωτιόμασταν πως θα μπορούσε αυτή πρακτικά να πραγματωθεί, να καταφέρναμε να εμπνευσθούμε και να εμπνεύσουμε. Προσωπικά πιστεύω ότι θα πρέπει να κατανοήσουμε τον θεσμό του δημοψηφίσματος (σε όλες τις εκφράσεις του) και στην συνέχεια να τον προτείνουμε ως τον κατεξοχήν παιδευτικό και δημοκρατικό θεσμό.

      Διαγραφή
  5. Συμφωνώ σε όλα.
    Η απάντηση λοιπόν επαφίεται στην κοινωνία. Όταν και εάν θελήσει να αγωνισθεί. Μέχρι τότε προσπαθούμε γι αυτό.

    ΑπάντησηΔιαγραφή